مناره میلو در فیروزآباد
منار میلو (طِربال): ستونی است چهارگوش از جنس سنگ خارا و ملاط گچ که درست در کانون هندسی دایره شهر قرار دارد. امروزه بلندی آن ۳۳ متر و هر ضلع قاعده آن ۱۱ متر میباشد. کاربری منار میلو معلوم نیست. بنا به گزارش اصطخری این میل بر سر آن آتشکده ای بود و از کوه مجاور آبراهی به شهر کشیده بودند که آب را مانند فواره تا بالای منار می رساند. به گمان دیتریش هوف (Dietrich Huff) این بنا بقایای یک برج پله دار است که در زمان آبادانی حدود ۷۸ متر ارتفاع داشته و شاید تجسم قدرت و اقتدار شاه بوده است. این منار در تاریخ ۲۹ آذر ۱۳۱۶ با شمارهٔ ثبت ۲۸۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
–
–
–تاریخچه:
اردشیر یکم بنیانگذار دودمان ساسانیان شهر باستانی گور را، مشابه شهرهای دیگر ایرانی همچون دارابگرد و هترا و دیگر شهرهای اشکانی، به صورت دایره وار بنا کرده بود. در درون این دایره، یک دایره درونی دیگر با شعاع ۴۵۰ متر نیز وجود داشت که محل بناهای حکومتی بوده‌است. در مرکز این دایره بنای برج مانندی وجود داشت که منابع عربی اسلامی (ابن حوقل) آن را طربال می‌خوانند و نام محلی قدیمی آن ایوان کیاخوره، (اصطخری), و ایران گرده (فارسنامه ابن بلخی) ذکر شده‌است. گرچه به غیر از طربال، معلوم نیست این نامهای دیگر به‌طور خاص به همین بنا اشاره داشته باشند، چون در مجاورت این مناره یک ساختمان گنبددار به نام تخت‌نشین نیز هست و طبق نظر برخی نویسندگان، منابع اسلامی به نظر این دو سازه را با هم اشتباه گرفته‌اند. این دو سازه تنها سازه‌های شهر گور هستند که در ساخت آن به جای خشت از سنگ خارا و ملات استفاده شده‌است. ساختار منار که امروزه به جا مانده به شکل مربعی و با طول ۹ متر و ارتفاع بیش از ۳۰ متر است. تا سالها گمان بر این بود که این برج دارای پلکان و دیواری بیرونی بوده‌است که به‌طور مدور حول این منار قرار داشته‌است. اما یافته های پرفسور هرتسفلد این نظریه را رد کرده و شکل صحیح پلکان این برج را کشف و به تصویر کشیده. (ادامه مطلب)
–
–
از بین جهانگردان و مستشرقان غربی اولین بار اوژن فلاندن و پاسکال کوست از این بنا یاد کرده‌اند. تا قبل از بررسی‌های ارنست هرتسفلد، این بنا به اشتباه نوعی زیگورات یا نوعی آتشکده پنداشته می‌شد. نظریه‌های جدیدتر مبنی بر این است که شاید اولاً سازه یک نقش نمادین داشته‌است، نمادی از ایدئولوژی حکومت از جانب خدا با مرکزیت شاهنشاه که اردشیر آن را ارائه داد. علاوه بر این نقش نمادین، یا به جای این نقش نمادین، کاربردهای عملی نیز برای این سازه قابل تصور است. اولاً این برج یک ارتباط بصری را با استحکامات تنگاب ممکن می‌کند. دیگر اینکه بنا می‌توانسته برای بررسی عینی توسعه نقشه‌ای که اردشیر برای شهر گور و دشت داشته‌است استفاده شود. در واقع این بنا دقیقاً در وسط این طرح واقع است، طرحی که شامل ساخت و سازهایی مثل کانال، جاده و حصار و دیوار تا شعاع ۱۰ کیلومتری از این برج بود. طبق یک تحقیق جدیدتر، احتمال دارد بنا نوعی منبع آب بوده باشد، به این صورت که آب از سرچشمه‌هایی از کوه‌های اطراف که سطحشان بالاتر از سطح این برج بوده‌است از طریق لوله‌هایی سفالی وارد برج شده و از مرکز آن بالا رفته و در زیر گنبد آن جمع می‌شده‌است و از طریق حفره‌ای دیگر خارج و به ددیگر نقاط شهر سرازیر می‌شده‌است. همچنین گمان می‌رود این تنها کاربرد این بنا نباشد و ممکن است بخشی از یک معبد برای آناهیتا (ناهید) الههٔ آب باشد.
–
–
تصویر زیر متن تابلوی سازمان گردشگری و میرات فرهنگی در مورد شکل و پلکان برج و مناره میلو بر اساس کشفیات پروفسور هرتسفلد می باشد.
بناهای اطراف مناره
تخت نشین (گنبد کیرمان): بنای دیگری است در یکصد متری جنوب شرقی منار که اکنون جز شالوده ای از آن بر جا نمانده است. معمولاً کاربری آن را نیایشگاه یا کاخ تصور میکنند. در دی ماه ۱۳۸۴ باستان شناسان در بخش شرقی تخت نشین توانستند دروازه ای سنگی به سبک معماری پارسه همراه با سنگفرش بنا را کشف کنند.
–
–
رصد خانه: قدیمی ترین رصدخانه ایران، در کنار نقوش رنگی شاهزادگان ساسانی در شهر گور فیروز آباد قرار دارد. این رصد خانه شاهکاری از دانش ایران در آن عصر محسوب می گردد. پروفسور دیتریش هوف در حفاری شهرگور فیروز آباد فارس به سازه ای دایره ا ی شکل رسید که پس از مطالعه، مشخص شد، قدیمی ترین نمونه از رصد خانه های به دست آمده در ایران و متعلق به دوران ساسانی است. نمونه های همانندی از این سازه در دهلی و جیپور هند وجود دارد. این سازه خشتی مدور به قطر ۶۵/۵ متر است که درون آن دوازده سکو با نشانه های نجومی وجود دارد. این سازه در جریان کاوش های هیئت مشترک باستان شناسی ایران و آلمان در سال ۱۳۸۴ کشف شده است.
–
–
نقش رنگی چهار شاهزاده: طی کاووش های سال در سال ۱۳۸۴ نقش چهار شاهزاده ساسانی نیز برای اولین بار روی یکی از دیوارهای بدست آمده از این شهر کشف شد. این چهار شاهزاده را دو زن و یک مرد جوان به همراه نوجوانی تشکیل می دهند. این نقش ها در کنار مناره و در نزدیکی چاهی از دوره اسلامی کشف شدند. این برای نخستین بار بود که چنین نقش هایی از دوره اردشیر اول و سال های آغازین شکل گیری سلسله ساسانی بدست آمد. در این نقش یکی از زنان که با تن پوش و صورت کامل بدست آمده در کنار نوجوانی قرار گرفته که بره حیوانی را به بغل گرفته است. مرد جوان نیز در کنار زنی قرار گرفته که تنها تن پوش آن باقی مانده و سر از بین رفته است.
بیشتر بخوانید…نقش چهار شاهزاده ساسانی در شهر گور
–
–
