کاخ اردشیر بابکان

کاخ اردشیر بابکان، با قدمتی بالغ بر ۱۸۰۰ سال، در شهرستان فیروزآباد استان فارس واقع شده است. این مکان در دوره اردوان پنجم واپسین پادشاه اشکانی به دست اردشیر بابکان بنیان‌گذار سلسلهٔ ساسانی در سده ۳ میلادی ساخته شد. کاخ اردشیر در کنار چشمه آبی بنام (قمپ آتشکده) بنا شده و به آتشکده فیروزآباد نیز معروف است. ساختمان این مکان از سه بخش تشکیل شده است که می ‌توان به ایوانی مرتفع، سه تالار گنبد دار و حیاطی با دو ایوان و تالارهایی در مجاورت آن، اشاره کرد. این مجموعه به طول ۱۰۸ متر و عرض ۵۵ متر از سنگ، آهک، گچ و ساروج ساخته شده است. این مکان با شماره ۸۹ در ۱۵ دی ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

.

.

یکی از ارزشمندترین آثار باستانی به جا مانده از دوران حکومت ساسانیان، کاخ اردشیر بابکان در شهرستان فیروز آباد استان فارس است که با معماری و ساختار منحصر به فردش توجه گردشگران داخلی و خارجی را به خود جلب کرده است. کاخ اردشیر بابکان که مهم ترین اثر تاریخی فیروز آباد است، در سه کیلومتری فیروز آباد قرار دارد. این کاخ تاریخی که اخیرا نامش در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفته و ثبت شده است، در سال ۱۳۱۰ نیز در فهرست آثار تاریخی کشور ثبت شده است.

بنابر گفته ها، کاخ اردشیر بابکان در گذشته به عنوان کاخ کاربرد نداشته و به عنوان آتشکده یاد می شده است. زیرا به اعتقاد گذشتگان هر بنای مهم ساخته شده در کنار آب، محل پرستش الهه آب (آناهیتا) می باشد. اما با این حال برخی اسناد بر کاخ بودن این بنا تأکید دارند.

بنابر گفته های استاد پیرنیا، که یکی از معروف ترین باستان شناسان کشور هستند، باستان شناسان غربی در حال تلاش برای معرفی این بنا به عنوان کاخ هستند و این در حالی است که استاد پیرنیا این نظریه را رد کرده و معتقد است این بنا فضا و مشخصه های یک کاخ را دارا نیست. همچنین، یکی از دلایل این که کاخ اردشیر بابکان را “آتشکده فیروز آباد” می نامند، این است که این کاخ در کنار چشمه ” قمپ آتشکده” واقع شده است. به هر حال، این کاخ آتشکده فیروز آباد و بزرگ ترین آتشکده استان فارس نامیده می شود و در متون و اسناد گذشتگان نیز به عنوان آتشکده اعظم شناخته و معرفی شده است. به اعتقاد برخی باستان شناسان کاخ اردشیر بابکان پایتخت جمشید بوده است، زیرا در گذشته اردشیر بابکان، بنیان گذار سلسله ساسانی در این کاخ اقامت رسمی داشته و تخت گزیده بود.

.

.

معماری کاخ اردشیر بابکان

زیربنای کاخ اردشیر بابکان حدود ۱۰۴ در ۵۵ متر می باشد و این بنا شامل سه قسمت می باشد. یک حیاط با دو ایوان و تالارهای کنارش، یک ایوان مرتفع و سه تالار تو در توی گنبد دارد سه قسمت اصلی کاخ اردشیر بابکان هستند. در معماری کاخ اردشیر بابکان مصالح مهم و با شکوه عصر که گچ و کاشی بودند، به کار رفته اند و زیبایی کاخ را دو چندان کرده اند. علاوه بر این، کاخ اردشیر بابکان نخستین بنای متعلق به دوره ساسانیان است که ایوان و گنبد دارد. استادان معماری و هنرمندان دوران ساسانیان در ساخت قسمت های مختلف بنا از سنگ های نیمه تراش استفاده کرده اند و سبک و سیاق خود را به رخ کشیده اند. تزئینات گچ بری زیبا و چشم نواز از دیگر مهارت های ناب ایرانی هستند که در این عمارت خود نمایی می کنند. اما چیز بسیار جالب و قابل اهمیتی که درباره کاخ اردشیر بابکان وجود دارد، استحکام تزئینات آن است. زیرا با گذشت هزار و هشتصد سال از زمان ساخت این بنا، بسیاری از قسمت های آن در بالای دیوارهای درونی همچنان محکم استوار باقی مانده اند.

بخش های مختلف کاخ اردشیر بابکان

گیلوئی هایی در بخش بالای ایوانچه ها و درگاه ها تعبیه شده اند که به سبک درگاه های تخت جمشید هستند. چهار عمارت گنبدی شکل در بخش شرقی کاخ اردشیر بابکان وجود دارند و سقفشان به شکل دایره ای به قطر یک متر باز می باشد.

چشمه ای جوشان بر دیواره های بخش شمالی کاخ وجود دارد که همچون استخر طبیعی پدیدار است. یکی از دلایل آبادانی کاخ ساسانی و شهر گور، وجود ورودی در کنار دیواره شرقی کاخ است. همچنین، یک آتشکده در فاصله نه چندان دوری از کاخ اردشیر وجود دارد که مخصوص انجام مراسمات مذهبی بود. مزایای بی نظیر این مکان از نظر مردم آن دوره، وجود چهار عنصر آب، خاک، آتش و هوا بود.

در ایوان، راهروها و پایه بنا از سنگ های میخکی استفاده شده است ستون های دیوارهای بیرونی کاخ به طاق متصل هستند. این دیوارها هیچ پنجره ای ندارند و معماران آن ها را شبیه دیوار قلعه و دژ مستحکم ساخته اند.

.

.

نقشه اصلی کاخ اردشیر بابکان متأثر از معماری دوره هخامنشیان است و عناصر بنیادین آن در قالب معماری اسلامی در ایران به حیات خود ادامه داد. کاخ اردشیر بابکان دارای دو مجموعه اداری و مسکونی بود جداگانه ساخته شده بودند، اما در عین حال به هم متصل نیز بودند. سبک معماری اشکانیان در کاخ اداری به شکل ایوان باز و بزرگ به چشم می خورد و طاق بندی سه کنج سرسرای چهارگوش گنبد دار، نوآوری اصلی معماران ساسانی به حساب می آید. تختگاه و تالار اصلی پادشاه همین سرسرا است. حالت خام و زمخت عمارت در درون و بیرون با گچ اندود کردن پوشانده شده است. از تزئیناتی که در داخل کاخ می توان مشاهده کرد، مشخص است که در گچ بری های ظریف قرنیزهای روی ستون ها، از قرنیزهای سنگی تخت جمشید تقلید شده است. از دیگر نکات جالب و حیرت انگیز کاخ اردشیر بابکان، وجود خیشخان (بادگیر) به روی دیوارهای کاخ است که به منظور جریان یافتن هوا در اتاق ها و تالار تعبیه شده اند.

زمان پیشنهادی بازدید از کاخ اردشیر بابکان چه قدر است؟

بازدید از کاخ اردشیر بابکان در تمام روزهای سال از ساعت ۸ صبح تا ۶ بعداز ظهر امکان پذیر است.اگر در فصل مناسب به شهر فیروز آباد سفر کنید، شاید در مسیرتان چادرهای ایل قشقایی را مشاهده کنید. آشنایی با فرهنگ و آداب و رسوم قشقایی ها بدین گونه برایتان میسر می شود. رقص چوبی (گذوهی) که میان زنان و مردان ایل قشقایی رایج است، از زیباترین آدا بو رسوم این ایل می باشد. همچنین، رقص دیگری معروف به “رقص درمرو” از دیگر رقص های زیبایی ایل قشقایی است. در این رقص مردان به صورت دو تایی و به نوبت با چوب هایی که در دست دارند می رقصند.

طراحی آتشکده اثر اولان فلاندن

فصل مناسب برای بازدید از کاخ اردشیر بابکان چه زمانی است؟

بهار، بهترین فصل بازدید از کاخ اردشیر بابکان است. زیرا همانطور که می دانید استان فارس به عطر بهار نارنج هایش معروف است و در بهار طبیعت این استان بسیار زیبا و تماشایی می شود. در فصل تابستان هوا برای بازدید از جاذبه های استان فارس می تواند کمی گرم باشد.